Wie luistert, denkt niet na

Wie luistert denkt niet na. Die titel roept misschien gefronste wenkbrauwen op bij veel sprekers, docenten en trainers. De titel is ook een beetje ongenuanceerd, meer genuanceerd is: "wie luistert denkt minder na dan wie zelf onderzoekend in gesprek is." In deze blog licht ik die stelling toe.

Ik herkende het als deelnemer bij workshops. De spreker probeerde op tijd te beginnen en vaak was er tijd te kort aan het einde. Jammer bedacht ik, want zou het niet beter zijn als de spreker wat te laat begon en eerder klaar was met zijn verhaal? De reden voor die gedachte was simpelweg dat de spreker best interessant was, maar het gesprek dat ik had met de andere deelnemers was minstens zo interessant. Juist in die gesprekken vooraf en achteraf reflecteerde ik op het onderwerp en scherpte ik mijn eigen denken actief aan. 

Een spreker die veel vertelt nodigt vooral uit om consument te zijn van zijn woorden. Veel colleges tijdens mijn studie waren zo ingericht, maar die insteek is natuurlijk geen workshop. De titel 'workshop' kondigt aan dat er (denk)werk aan de winkel is en dat levert het grootste  en fijnste leereffect op.

Closure
In het theater bestaat de term 'closure'. Deze term duidt aan dat de acteurs in het spel een bepaalde conclusie niet helemaal afmaken. Dat kan simpelweg door een zin niet helemaal..... of door een open eind te laten aan het verhaal. Door de bal niet helemaal in het doel te koppen krijgen de toeschouwers de gelegenheid om hun eigen conclusies te trekken en beeld je maar eens in wat dat voor effect heeft op het theatrale en emotionele effect.

Op een vergelijkbare manier is het aantrekkelijk om een lezing, workshop of training ook zo in te steken dat de spreker of trainer niet alle ballen in het doel kopt, maar eerder de bal voorschiet waardoor de deelnemers zelf met de bal verder gaan. Reflecteer bijvoorbeeld eens op hoe jij deelnemers faciliteert om geactiveerd te worden tijdens jouw workshops?

Meer dan alleen interactie
Volgens mij gaat het thema van closure een stap verder dan het simpelweg opzoeken van interactie via vraag en antwoord. Vraag en antwoord wordt vooral gestuurd door de spreker en veel deelnemers blijven gewoon consument van degene die het antwoord mag geven. De kunst is echter om álle deelnemers te faciliteren om "aan te gaan". 

Drie moment om deelnemers te activeren
Om precies te zijn zie ik drie momenten waarop wij als sprekers en trainers het eigendenken van de deelnemers kunnen faciliteren en stimuleren.

1. Vooraf aan de workshop:

• Creëer een setting waardoor de deelnemers elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek komen. Wat daarbij kan helpen zijn een prikkelende titel, naamkaartjes, een koffietafel, kaartjes met spraakmakende stellingen of een stelling op het scherm/flipover, een muziekje om de stilte te doorbreken en niet persé strak op tijd willen beginnen.
• Wat dus níet helpt is een setting die deelnemers uitnodigt om bij binnenkomst direct statisch en anoniem op een stoel te gaan zitten en in stilte te wachten op wat komen gaat.

2. Tijdens de workshop:

• Zorg dat de deelnemers niet alleen maar luisteren, maar vooral ook veel aan het woord zijn. Werk hiervoor met de closure techniek waarbij jij niet alles al invult, maar ruimte laat aan de deelnemers om hun eigen gedachten te vormen en in te brengen. De tekst van de spreker is de inleiding of spraakmaker, waarna de deelnemers hun gedachten ontwikkelen terwijl ze in gesprek zijn. 
• Werk met stellingen die deelnemers prikkelen om een standpunt in te nemen. De werkvorm Think-Pair-Share werkt altijd goed: geef de gelegenheid om even in stilte na te denken over wat er gezegd is, laat dan gedachten uitwisselen met de buurman/vrouw in 2-3 minuten en haal vervolgens plenair een aantal reacties op. 
• Steek de presentatie zo in dat je zelf oprecht verrast zult worden door wat de deelnemers inbrengen en welke kant de workshop dan op zal gaan. 

3. Aan het einde van de workshop:

• Zorg dat de bijdrage van de spreker op tijd of zelfs te vroeg klaar is, zodat deelnemers meer tijd hebben om na te praten. Ook hier geldt weer dat je de setting zo kan ontwerpen dat de ontmoeting en uitwisseling maximaal gefaciliteerd wordt.

Closure inzetten in een workshop is zeker niet altijd makkelijk en ook ik heb er nog genoeg in te leren. Hoe denk jij daarover en welke toepassingen zie je nog meer?